Bescherming van vrijwilligers tijdens de Covid-19 crisis

Talrijke vrijwilligers engageren zich op dit moment aan de zijde van de autoriteiten (bv: bij medische triageposten) of van de medische teams in ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen. Afhankelijk van hun competenties worden zij ingezet voor het opnemen van medische parameters, verplaatsen van patiënten, maar ook bij administratie en logistiek.

Ter herinnering, bij deze, enkele principes van de Welzijnswetgeving, die ook op hen van toepassing zijn.

Vrijwilligers, zijn zij onderworpen aan de Welzijnswetgeving?

In principe zijn vrijwilligers niet opgenomen in de toepassing van de Welzijnswetgeving.

Immers, vrijwilligers voeren hun werk uit op vrijwillige basis en zijn niet gebonden door een arbeidsovereenkomst. Meestal ontvangen zij geen loon voor hun activiteiten. Eventuele vergoedingen die zij zouden ontvangen voor het dekken van bepaalde kosten of verplaatsingen, worden niet als verloning beschouwd.

Desalniettemin, wanneer er een verhouding is van ondergeschiktheid, zijn vrijwilligers toch onderworpen aan de Welzijnswetgeving.

Artikel 2.§1. 1° a) van de Welzijnswet van 4 augustus 1996, van toepassing op werknemers en werkgevers, stipuleert dat personen die gelijkgesteld worden met werknemers, personen zijn die, anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder het gezag van een andere persoon.

Wanneer het om bepaalde feiten gaat zal de rechtbank uitspraak moeten doen of er in de gegeven situatie een verband van ondergeschiktheid bestaat.

In de actuele situatie, waarin vrijwilligers hun diensten aanbieden in een omgeving die men kan beschouwen als een hoog risico, lijkt het evident dat ze onder gezag staan van de autoriteiten (die bijvoorbeeld een medische triagepost organiseren) of van de ziekenhuizen waar ze ingezet worden. Het vrijwillige karakter van hun activiteiten slaat in dit geval eigenlijk op hun engagement.

In de huidige context van de Covid-19 crisis is het dus uit voorzorg aangewezen de vrijwilligers, die een onmisbare bijdrage leveren aan de strijd tegen de epidemie, te beschouwen als werknemers waarop de bovenvermelde wetgeving van toepassing is. Dit houdt in dat de organisatie die de vrijwilligers inzet, de principes van Welzijn op het Werk ook op hen toepast.

De verplichtingen inzake Welzijn op het Werk in het kader van vrijwilligerswerk

Het is in eerste instantie absoluut noodzakelijk voor de vrijwilligers actief in uw organisatie, dat alle informatie, instructies en opleidingen worden voorzien over de aard van de activiteiten, de restrisico’s hieraan verbonden en de maatregelen die genomen worden om de risico’s te beperken. Deze informatie moet aan de vrijwilligers worden verstrekt op het moment van aanvang van de activiteiten, maar ook op elk moment dat de werkomstandigheden wijzigen op technisch of menselijk vlak.

Deze verplichtingen ten opzichte van de werknemers tijdens de uitvoering van het werk zijn beschreven in artikel 5.§1 van de Welzijnswet van 4 augustus 1996, waarin is bepaald dat de nodige maatregelen moeten worden genomen om:

* risico’s te vermijden;

* risico’s die niet kunnen vermeden worden te evalueren;

* risico’s aan te pakken aan de bron;

* prioriteit te geven aan maatregelen van collectieve bescherming, vóór maatregelen van individuele bescherming;

* een aangepaste signalisatie te voorzien in verband met veiligheid en gezondheid tijdens het werk, indien de risico’s niet kunnen vermeden worden of in voldoende mate beperkt worden door technische collectieve beschermingsmiddelen of door maatregelen in de organisatie van de arbeidsprocessen en methodes.

De verplichtingen van de vrijwilligers

Net zoals u de verplichting hebt toe te zien op de veiligheid en de gezondheid van de vrijwilligers actief in uw organisatie, is het aangewezen deze vrijwilligers erop te wijzen dat ook zij verplichtingen hebben in het kader van het uitvoeren van hun werk, zoals beschreven in artikel 6 van de Welzijnswet van 4 augustus 1996.

Zo moet iedere vrijwilliger in zijn doen en laten, tijdens zijn werk, overeenkomstig zijn opleiding en de in uw organisatie gegeven instructies, naar zijn best vermogen zorg dragen voor zijn eigen veiligheid en gezondheid en deze van de andere betrokken personen.

Daartoe moeten de vrijwilligers:

* op de juiste wijze gebruik maken van machines, toestellen, gereedschappen, gevaarlijke stoffen, vervoermiddelen en andere middelen;

* op de juiste wijze gebruik maken van de persoonlijke beschermingsmiddelen die ter beschikking zijn gesteld en die na gebruik weer opbergen;

* de specifieke veiligheidsvoorzieningen van met name machines, toestellen, gereedschappen, installaties en gebouwen niet willekeurig uitschakelen, veranderen of verplaatsen en deze voorzieningen op de juiste manier gebruiken;

* iedere werksituatie onmiddellijk signaleren, waarvan men redelijkerwijs kan vermoeden dat deze een ernstig en onmiddellijk gevaar voor de veiligheid en de gezondheid met zich brengt, alsmede elk vastgesteld gebrek in de beschermingssystemen.

De personen die hun hulp vrijwillig aanbieden in het kader van activiteiten georganiseerd door de collectiviteiten, instellingen en verenigingen en die verband houden met de Covid-19-crisis, genieten zij een verzekeringsdekking?

Ethias heeft besloten om aan de gemeenten, OCMW’s, zorgbedrijven, Provincies, Politiezones, hulpverleningszones, intercommunales, ziekenhuizen, zorginstellingen (rusthuizen, psychiatrische instellingen,…), het Gemeenschapsonderwijs, Universiteiten, Hogescholen, sociale huisvestingsmaatschappijen, het Rode Kruis en de jeugdbewegingen, die reeds een dekking “burgerlijke aansprakelijkheid en/of arbeidsongevallen” bij Ethias onderschreven hebben, gratis een uitbreiding van deze dekking aanbieden voor de vrijwilligers die door hen werden gemobiliseerd.  Dat betekent dat wij gratis de aansprakelijkheid dekken die vrijwilligers kunnen oplopen in het kader van de activiteiten, die door de verzekerde entiteit worden georganiseerd en die verband houden met de hulp die wordt verleend in het kader van de Coronaviruscrisis, evenals de gevolgen van een lichamelijk ongeval dat hen hierbij kan overkomen (op weg van en naar of tijdens de activiteiten) met uitzondering van die veroorzaakt door de Covid-19-besmetting.